Γράφει ο Βασίλειος Νικ. Σπανός
Εκπαιδευτικός,
«Μέσω μιας διαδικασίας που θυμίζει παιχνίδι, μαγνητίζοντάς τους το
ενδιαφέρον, παιδιά στην Ελβετία εξοικειώνονται με τις κάλπες, μαθαίνοντας τι είναι
δημοκρατία» (naftemporiki.gr, 22/1/21). Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε πρώτη φάση
σε τρεις προσχολικούς (!) σταθμούς στη Λωζάννη. Τα προσχολικά μαθητούδια,
μαθαίνουν μέσα από παιχνίδι με κάλπες τη βασική Αριστοτελική έννοια της
Δημοκρατίας: ότι δηλαδή οι αποφάσεις λαμβάνονται με ψηφοφορία στις εκλογές ή
στα δημοψηφίσματα με τις πλειοψηφίες και τις μειοψηφίες να έχουν τα ίδια
δικαιώματα. Ταυτόχρονα μαθαίνουν ότι η ελευθερία της Δημοκρατίας, έχει όρια
δηλαδή, τους νόμους της πολιτείας που καθορίζουν τα προαπαιτούμενα του
σεβασμού του πολίτη προς τους άλλους και την πολιτεία, αλλά και των άλλων και της
πολιτείας προς τον πολίτη.
Το γεγονός της γέννησης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα από τον Αθηναίο πολιτικό
Κλεισθένη, τον 6 ο αιώνα π.Χ. είναι μια παραδοχή που δύσκολα αμφισβητείται. Το τέλος της
τυραννίας του Πεισίστρατου, οδήγησε τον Κλεισθένη στη σημαντικότερη πολιτική
μεταρρύθμιση μέχρι σήμερα, δίνοντας όλη την εξουσία στην Εκκλησία του Δήμου. Από τότε
η Δημοκρατία με ελληνική ταυτότητα έχει ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο και μέχρι
σήμερα έχει επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα πολιτικά συστήματα. Έχει γίνει η
περισσότερο συζητήσιμη λέξη και στο όνομά της έχουν δοθεί πολλοί και σημαντικοί αγώνες.
Της έχουν δοθεί πολλές έννοιες και ορισμοί. Πολλές φορές όμως οι προσπάθειες
προσδιορισμού της αποκλίνουν από την αρχική της μορφή με συνισταμένη το προσωπικό
όφελος ή το όφελος των ολίγων. Στο όνομά της έχουν πραγματοποιηθεί πολλά από τα
μεγαλύτερα εγκλήματα και η δημιουργία της νομικής έννοιας των «εγκλημάτων κατά
της δημοκρατίας» δίπλα στα «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας», θα ήταν το πρώτο
σημαντικό βήμα για την επαναφορά στις βασικές της αρχές. Η έννοια της Δημοκρατίας,
είναι μια κατά βάση συλλογική έννοια και έτσι πρέπει να χρησιμοποιείται.
Προκύπτοντας λοιπόν η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της και αναγέννησής της ως
έννοια, οι Ελβετοί σκέφτηκαν ότι θα πρέπει να την διδάξουν και στο σχολείο. Και μάλιστα από
την τρυφερή προσχολική ηλικία. Αυτό, είναι το δεύτερο βήμα, που θα πρέπει να βρει μιμητές
σε ολόκληρο τον πλανήτη, σήμερα που η πραγματική έννοια της Δημοκρατίας έχει
διαστρεβλωθεί και καθημερινά στο όνομά της ασελγούν πρόσωπα, πολιτικοί σχηματισμοί και
οικονομικές μειοψηφίες. Καταλαβαίνουμε όλοι λοιπόν πόσο μεγάλη είναι αυτή η ανάγκη στη
χώρα που τη γέννησε. Να διδάξουμε με βιωματικό τρόπο και πραγματική διάθεση στις
επόμενες γενιές την πραγματική της έννοια στη βάση των αρχών και των αξιών που την
γέννησαν. Οι εκλογές για τα μαθητικά συμβούλια, τα θεωρητικά μαθήματα που μπαίνουν και
βγαίνουν στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων με άλλα ονόματα και ελάχιστες
ουσιαστικές αλλαγές, ελάχιστα πλέον προσφέρουν στην πολιτική παιδεία των νέων ανθρώπων.
Αυτό θα ήταν το πιο μεγάλο στοίχημα για κάθε υπουργό παιδείας. Μόνο που θα χρειαστεί να
σπάσουν αυγά.
Ωστόσο κάποιες θεμελιώδεις έννοιες, αρχές και αξίες δεν διδάσκονται μόνο στο
σχολείο. Και αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς και έχουμε πραγματική διάθεση συμβολής,
πρέπει να παραδεχτούμε και να αποδεχτούμε, ότι διδασκαλία δεν είναι μόνο η αίθουσα, το
θρανίο, ο πίνακας, ο δάσκαλος. Διδασκαλία δεν σημαίνει μόνο σχολείο. Γι’ αυτό και το
«Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις» δεν αναφέρεται αποκλειστικά στους κατ’
επάγγελμα δασκάλους. Η σημαντικότερη συμβολή στη σχολική διδασκαλία-παιδεία,
περιλαμβάνει όλους τους ενήλικες, που με την καθημερινή μας στάση και συμπεριφορά στο
σπίτι, στην εργασία, στην κοινωνία «διδάσκουμε» τα παιδιά και τους νέους που μας
παρακολουθούν αδιάλειπτα αποτυπώνοντας το κάθε βήμα, την κάθε πράξη, τον κάθε λόγο
μας. Θα πρέπει όλοι μας λοιπόν, από την πρώτη πολίτη, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας έως
τον τελευταίο ενήλικα πολίτη της χώρας μας, να είμαστε ή να γίνουμε δάσκαλοι. Ιδιαίτερα οι
κατέχοντες κάθε μορφής εξουσία. Με πρώτη αρχή τον σεβασμό, να αναλάβουμε μόνοι μας
την πρώτη και βασική προσωπική μας ευθύνη για να δώσουμε φτερά βιωσιμότητας στις
επόμενες γενιές. Να γίνουμε Δάσκαλοι στην έννοια της πραγματικής Δημοκρατίας μαζί με
όλες τις άλλες αρχές και αξίες, μέσα από την καθημερινή στάση και συμπεριφορά μας. Σε κάθε
βήμα, σε κάθε πράξη, σε κάθε λόγο, στο κάθε λεπτό μας.
Βασίλειος Νικ. Σπανός
Εκπαιδευτικός
